» » 25 yaşlı kibertəhlükəsizlik mütəxəssisi

25 yaşlı kibertəhlükəsizlik mütəxəssisi


Qeyd edək ki, İbrahim Şıxməmmədov 1994-cü ildə Balakən rayonunda anadan olub.
 
- İbrahim  bəy, İT ilə tanışlığınız necə və nə vaxt olub?
- İlk dəfə 7 yaşımda yaxın qohumumun ( əmimoğlunun) kompyüterindən istifadə etmişəm. Həmin kompüteri    xarab etmişəm və sonra da özüm düzəltmişəm. Belə-belə başlamışam. Sonra yavaş-yavaş proqramlaşdırma dillərini öyrəndim. İlk kompyütri mənə cənab Prezident bağışlayıb.
 
- Maraqlıdır bu əhvalat necə baş verib ?
Səkkizinci sinifdə oxuyarkən internetdə araşdırma apararırdım və  prezident.az saytının yarandığını gördüm. Orada əlaqə bölməsində " Prezidentə məktub göndər " bölməsinə girib ondan kompyüter istədim.O dövrdə valideyinlərimin maddi imkanı o qədər deyildi ki, mənə kompyüter ala bilsinlər.Təqribən iki həftədən sonra məni valideyinlərimlə birlikdə rayonun sabiq  İcra Başçısı Asif Məmmədov yanına çağırdı.Məndən cənab Prezidentə müraciət edib etmədiyimi soruşdu və mənə bir bağlama uzadaraq bildirdi ki, cənab Prezident İlham Əliyev ,mənim xahişimi oxuyub və mənə o dövr üçün ən yeni nəsil notebook hədiyyə göndərib. Sevincimin həddi hüdudu yox idi.Həmin səhnəni sözlə ifadə etmək çətindi.Mən bu gündə az-cox uğurlarıma görə cənab Prezidentə minnətdaram.O,mənim arzumu reallaşdırmasaydı,bəlkə də mən bu səhəyə bu qədər bağlanmazdım.
 
- Valideynlər sizi kompüterdən uzaqlaşdırmağa çalışmırdılar?
- Əlbəttə ki, uzaqlaşdırmağa çalışırdılar. Kompüter mənim həyatım olmuşdu. Çox vaxt sərf edirdim, gizlin də məşğul olurdum, aradabir kompüterin şunurlarını gizlədirdilər ki, mən də bir az kompüterdən ayrılım. Əlbəttə ki, bu, hər valideynin etməli olduğu bir şeydir. Düşünürdülər ki, texnologiya sağlamlıq cəhətdən daha ziyanlıdır. Onlar elə fikirləşirdilər. Amma məncə, düzgün bir şey ediblər. Çünki mən kompüterdən ayrılmırdım. 
 
- Bu sahəyə daha erkən yaşda gəlmisiniz. Bəs bu sahədə ilkin nailiyyətləriniz nələr oldu?
- 16-17 yaşım olardı, bir yarışda "Azərbaycanın ən yaxşı veb developeri” seçilmişdim.
 
- İT-də ilk başladığınız dönəmlərdə pul qazanırdınız?
- Əslində, 17 yaşımda işləməyə başlayanda, pul almırdım, sadəcə, bildiklərimi tətbiq etmək istəyirdim. Amma o vaxtlardan veb saytları yığıb satırdım, ordan müəyyən gəlir olurdu.
 
- Bildiyim qədərilə, "Google” şirkəti sizə iş təklif edib. Niyə getmədiniz?
- Ora getməməyimin səbəbi tamamilə şəxsi bir şey idi.
 
- İT-də ən maraqlı və daha çox tələb olan sahə kiber təhlükəsizlikdir. Burda irəli getmək, müəyyən yerə gəlmək üçün necə bir prosesdən keçmək lazımdır?
- Birincisi, kiber təhlükəsizlik hazırda İT-nin ən çox tələb olunan sahəsidir. İkincisidə ki, kiber təhlükəsizlik mütəxəssisi olmaq heç də asan iş deyil. Çünki bunun üçün İT-nin bütün sahələri bilmək lazımdır. İT-nin hər bir qolunu əhatə edən sahədir. Ona görə də İT-nin bütün qolları ilə bağlı məlumatlı olmaq, o sistemlərin necə işlədiyini bilmək vacibdir. Ona görə də bu, çətin və çox tələb olunan sahədir. Bu dəqiqə Azərbaycandan tutmuş, Avropa, Avstraliya, ən çox da Amerikada bu sahə İT-nin ən gərəkli istiqamətlərindəndir. Bunu əslində dövlət sektoruna da daşıya bilərik. Xəbərlərə fikir verəndə görürsən ki, artıq ölkələr bir-biriylə güllə ilə müharibə etmir. Müharibələr siber sferada olur. Yəni, bir-birilərinin dövlət sistemlərini qırırlar, dövlət sistemlərindən informasiya oğurlanır. Bu informasiyalara görə, müəyyən strategiyalar yürüdülür. Bu gün kiber təhlükəsizlik dövlət sferasında da ən əsas sahələrdəndir. 
 
- Hiss olunur ki, çətin işdir. Bəs bu işin maraqlı tərəfi nədir?
- İşin maraqlı tərəfi odur ki, heç vaxt bitməyən yola bənzəyir. Hər saniyə yeni bir sistemin sındırılma texnikası çıxır. Öyrənmək aşaması heç vaxt bitmir, daim yeni bir şeylər öyrənməlisiniz. Daim yeni texnologiyalar çıxır və işdən heç vaxt bezmirsiniz.
 
- Kiber təhlükəsizlik mütəxəssisləri ilə bağlı danışanda, zarafatla deyirlər ki, istənilən kodu sındıra bilir. İstənilən kodu sındıra bilirsiz?
- (Gülür) Bu, bir az abstrakt məsələdir. Açıqsız sistem yoxdur. Tam təhlükəsiz sistem də yoxdur. Ancaq söndürülmüş və hər yerdən izolyasiya olunmuş kompüter təhlükəsiz sayılır. Kiber təhlükəsizliyin ilk qanunu budur ki, heç vaxt riski 100 faiz aradan qaldırmaq olmur, müəyyən qədər aşağı düşürə bilərsiniz. Daim kodun sındırılma ehtimalı olur. Mən kod deyəndə, başqa mənada deyirəm, bəlkə də siz qəzetdə yazanda, kimsə "Instagram”, "Facebook” kimi kod olduğunu fikirləşə bilər. Amma deyim ki, onlar kiber təhlükəsizliyin çox cılız bir sahəsidir (Gülür). Çünki mənim də ətrafımda bir-iki nəfər var, deyir ki, "Instagram”, "Facebook” kodu sındıra bilirsən? Bunlar çox cılız şeylərdir. Amma tam təhlükəsiz sistem hələ yer üzündə aktiv şəkildə yoxdur. Yeganə təhlükəsiz sistem enerjidən ayrılmış və söndürülmüş kompüterdir. Qalan bütün sistemlər sındırıla bilər. Bu motivasiya və vaxtla əlaqəli şeydir, amma sonunda sındırılacaq. 
 
- Gün ərzində öyrənməyə əsasən nə vaxt zaman ayırırsınız?
- Demək olar ki, bircə yatanda öyrənmirəm. Hətta yemək yeyəndə belə nəyisə açıb oxuyuram, yeni bir şeylər öyrənməyə çalışıram. 
 
- Sizə görə uğurun sirri nədir?
- Məncə, ilk olaraq gördüyünüz işi sevməlisiniz. Ətrafınızda düzgün, sizə dəstək olan insanların olmağı da önəmlidir. Bir də gərək, öyrənməkdən heç vaxt əl çəkməyəsən. Daim öyrənmə həvəsi olmalıdır. Məsələn, əgər səhər durub işə həvəslə gedirsinizsə, əsas olan budur. Yox əgər işə iş xatirinə, "ayın axırında maaş alacam” kimi düşünüb gedirsinizsə, bu o deməkdir ki, işinizə həvəsiniz yoxdur, motivasiya mənbəyiniz isə yalnız puldur.

Azərbaycanda 5G texnologiyası tətbiq olunmur - Nazirlik açıqladı