17 yaşında - 1-ci kursda neft sektorunda işləməyə başlayır. Həmin dövrdə şirkətdə ən gənc əməkdaş olur. 7 il həmin şirkətdə çalışır, sonra sahəsini dəyişir və neft sektorundan uzaqlaşır. Müxtəlif müəssisələrdə işləməklə yanaşı, paraleldə bizneslər qurur. Ziyanla çıxdığı bizneslərin belə ona böyük təcrübə qatdığını deyir. Müəyyən qədər təcrübə qazandıqdan sonra əmisinin dəvəti ilə ailə şirkətində çalışmağa başlayır və 2 il sonra idarəetmə ona həvalə edilir. 7 il əvvəl 13 nəfərlə çalışan şirkətin bu gün 200 əməkdaşı var.

Valyuta.az-ın müsahibi “Azeri Express” şirkətinin baş icraçı direktoru, Amerika yükdaşıma nəhənglərindən biri olan “FedEx”in Azərbaycan üzrə ölkə rəhbəri Şaiq Qəribzadədir.

O, eyni zamanda Poçt Daşıyıcıları Assosiasiyasının sədri, Futbolun İnkişaf Fondunun Himayəçilər Şurasının üzvüdür.
Qeyd edək ki, Ş.Qəribzadə 1987-ci ildə Bakı şəhərində anadan olub. Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universitetində Almaniyanın Siegen Universiteti ilə birgə yaradılan fakültədə maşınqayırma sahəsində idarəetmə üzrə bakalavr təhsili alıb. Daha sonra həmin universitetdə biznesin idarə edilməsi üzrə MBA təhsili alıb.

- Şaiq bəy, 17 yaşınızdan işlədiyinizi demisiniz. Hansı işlərdən söhbət gedir?

- Mən sentyabda birinci kursa getdim, oktyabrın 20-si yarımştat Böyük Britaniyanın neft şirkəti olan AMEC-ın Azərbaycan şöbəsində köməkçi vəzifəsinə başladım. O vaxtdan bu yana da işləyirəm. 38 yaşım, 21 il iş təcrübəm var (Gülür).

- 17 yaşda neft şirkətində işə düzəlməyiniz necə oldu?

- 2003-cü ildə valideynlərim məni bir illik Amerikaya göndərdilər. Orta məktəbin bir ilini ABŞ-də oxudum və bir amerikalı ailədə yaşadım. Həmin müddətdə təhsil almaqla yanaşı, ingilis dilimi yaxşı səviyyəyə çatdırdım. Geri dönəndə isə, BP-də 3 aylıq yay təlim proqramı keçməyimə kömək etdilər.

Ondan öncə isə, 14 yaşımdan yay aylarından valideynlərim məni işləməyə yönəltmişdi. Əmimin şirkətində yay aylarında kuryer kimi, yaxud ofis işlərində çalışmışam.

Yəni, 17 yaşımda neft şirkətində həmin vəzifəyə CV göndərəndə, artıq həmyaşıdlarımdan qabaqda idim. O baxımdan, AMEC üçün maraqlı gəldim, işə götürdülər. Şirkətdə ən gənc işçi idim. 7 il həmin şirkətdə kommersiya şöbəsində çalışdım. Universitet dövründə hər gün 2-nin yarısı dərsdən çıxıb 2-də işdə olurdum.


- Niyə 7 illik fəaliyyətdən sonra neft sektorundan uzaqlaşdınız?
- Neft sektorunda da davam edə bilərdim. Sadəcə şirkətdə xaricilərin bir az haqsızlığını gördüm, azərbaycanlılardan isə o haqsızlıqla bağlı dəstək görmədim. Bir az incidim, harasa getmək istəyirdim. Ailə qurmuşdum, ani qərar verib xaricə də gedə bilmirdim. Tamamilə başqa sahədən - tədbirlərin təşkili və marketinq - təklif gəldi. O zaman artıq mən MBA təhsili almışdım. MBA təhsili zamanı anladım ki, maliyyə, neft mənlik deyil, kreativ, marketinq, satış yönümlü adamam. Ona görə sahəmi dəyişdim.

- Yəqin sizi qınayan olub...

- (Gülür) Atam, qaynatam deyirdi ki, hara gedirsən? Sovet vaxtı insanlar 50-60 il eyni şirkətdə işləyirdilər. Onlar üçün qəribə idi ki, neft sahəsindən çıxıb bilmədiyin şirkətə və fərqli sahəyə gedirsən.


- Əməkhaqqı fərqi necə idi?

- 200 manat aşağı idi, ciddi fərq sayılmazdı. Risk onda idi ki, neft şirkətinin ömrü daha çox görünürdü, digər şirkət isə yeni idi, gələcəyi bilinmirdi, amma mən orda nəticə göstərdim.

- Ümumilikdə, indiki şirkətə gələnə qədər fərqli yerlərdə çalışmısınız, amma paraleldə bizneslər qurmusunuz. İlk biznesiniz xəbər saytı oldu?

- Bəli, ilk biznesim olan Dailysport.az 2008-ci ildə yarandı. Fikirləşdim ki, idmanı sevirəm, futbolun dəlicəsinə azarkeşiyəm, bütün futbol klublarını tanıyıram, AFFA-da (Azərbaycan Futbol Federasiyaları Assosiasiyası) tanışlarım var, mən onu idarə edəcəm. Bizim sayt öz sektorunda ölkədə “Top 3”-də idi, bəzən 1-ə də çıxırdıq. 2010-ci ildə “İlin idman saytı” da seçilmişdik. Sonra gördüm ki, Azərbaycanda reklam bazarında şou, qalmaqala pul ayrılır. Yəni, səhvimiz o idi ki, sahəni öyrənməmişdik. Klublarla işləyərək davam edə bilərdik, onu da mən istəmirdim. Reklam bazarına görə onu satdım. Mənim yanaşmam odur ki, biznesin qapısını bağlayıb getmək uğursuzluqdur, amma satırsansa, tam da demək olmaz. Bəlkə də xərclədiyim pulu çıxarmışdım.


- Sonra isə restoran açdınız...

- Bəli, 2016-cı ildə Çin üslubunda çay evi olan “Çaynataun”u açdıq. Əslində, işə professional yanaşmışdıq. İdarəetməni professional şirkətə vermişdik. Fikrimcə, o restoranı düzgün yerdə və bəzi səhvləri etmədən açsaydıq, mən indi logistika sahəsində deyildim, 5-10 restoranım var idi.

- O biznesə nə qədər investisiya etmişdiniz?

- İki ortaq idik, hərəyə 50 min qoymuşduq. 10 min anamdan, 10 min nənəmdən borc aldım, bir az da özümdə var idi. Atam da deyəsən, 1000 manat hədiyyə etmişdi. Çox da verərdi, amma onun borc verməklə arası yoxdur, mənim də hədiyyə götürməklə (Gülür). Sonra şirkətdən pay satdıq, 20 min də elə əlavə investisiya yatırıldı.

- İnvestisiyanızı geri qaytara bilmişdiniz?

- 3 ilin tamamında 15 min manat ziyanla çıxdım. Amma mənim üçün 1 manat da itki deyil. Birincisi, o biznesi satdıq, qapısını bağlayıb çıxmadıq. Əgər kimsə onu almaq istəyirsə, deməli, onun dəyəri var. İkincisi, elə bilirəm ki, xaricdə bir MBA proqramına xərcləmişəm. Çünki yaxşı təcrübə
qazanmışam. Üçüncüsü, o iş sayəsində yaxşı əlaqələr qurdum. Biz 3 ay ərzində səs-küyə səbəb olmuşduq, yer üçün çox zəng alırdıq. Bəlkə maliyyə cəhətdən uğurlu olmadı, amma mənim sahibkar kimi tanınmağımda böyük rol oynadı.

- O vaxt maraqlı sonluqla nəticələnən bir aksiyanız da olub.

- Azərbaycan milli komandasının oyununa görə aksiya etmişdik ki, Azərbaycanın vurduğu hər qola 20 faiz endirim edəcəyik. Azərbaycan həmin gün 5:1 uddu, bütün qonaqlara pulsuz yeyib-içmək verdik (Gülür).


- Əminizin biznesinin idarəetməsinə gəlməyiniz necə oldu?

- Bizim ailənin poçt sahəsində biznesi var idi. 1995-ci ildə əmim açıb, bir müddət sonra atam da ona qoşulub. Sonra atam o biznesdən uzaqlaşıb, tam əmimə məxsusdur. Neçə illərdir məni şirkətə dəvət edirdilər, amma maaşa görə razılaşmırdıq (Gülür). Marketinq şirkətindən Heydər Əliyev Fondunun İDEA təşkilatına keçdim, 3 il orda layihə idarəetməsində işlədim. Paraleldə biznes təcrübəsi də qazanmışdım. Bir an anladım ki, kifayət qədər təcrübə yığmışam və onu ailə biznesimiz üçün istifadə etmək istəyirəm. Əmimə zəng vurdum dedim, hazıram, maaş da vacib deyil. Əmimin xarakteri elədir ki, öz oğlu olsa da, deyəcəkdi ki, hamı kimi işləyəcəksən, özünü göstərəcəksən, bacarsan irəliləyəcəksən. Mən bura satış rəhbəri kimi gəldim, sonra biznesin inkişafı şöbəsinin rəhbəri oldum. Özümü şirkətdə sübut edəndən sonra dedi ki, şirkəti idarə edə bilərsən. Bu da hardasa 2 il çəkdi.

- Siz gəldikdən sonra şirkətdə nə dəyişdi?

- Mən gələndə, 13 əməkdaş var idi. Bu gün ölkədaxili şirkətdə 150, beynəlxalq göndərişlərdə 50 nəfər çalışır. 7 il ərzində 13 nəfərdən 200 nəfərlik şirkətə çevrildik. Artıq Azərbaycanda 21 ofisimiz var. “FedEx”in françayzinqini də götürdük.


- Nə zaman şirkətdə ortaq oldunuz?

- Şirkət hər zaman beynəlxalq daşımalarla məşğul olub. Mən gələndən sonra təklif etdim ki, ölkədaxili daşımaları aktivləşdirək. Ölkədaxili daşımalara investisiya etdik və 6 ay ərzində o investisiyanı geri qaytardım. O zaman əmim mənə şirkətdən pay verdi. Sonra biz yerli daşıma ilə beynəlxalq daşıma şirkətini ayırdıq. Ölkədaxili daşıma olan şirkətdə isə 50 faiz pay sahibiyəm.



- Sizcə, əminizin şirkəti olmasaydı, yenə də ortaqlıq səviyyəsinə qədər gələrdiniz?

- Əmim və atam uşağı qudurmuş şəkildə böyüdən tipdə deyillər. Yəni, əmim “qardaşım oğludur” deyib hissə verməz. Mənə 1 faiz pay verilibsə, maksimum dərəcədə onu şirkətə qazandırmışam. Ruhum bu mənada tamamilə rahatdır. Ölkədaxili daşımanı tək qurmuşam. Bəli, investisiya baxımından dəstək olublar, amma o investisiyanı bir neçə qatını geri qaytarmışam. Özü də ölkədaxili daşımaları sıfırdan və az məbləğlə qurmuşam. Əmimin şirkəti olmasa, daha çox investisiya tələb edərdim, inkişafı başqa cür edərdim. Əmim borc, kreditdən uzaq adam olduğu üçün o işi qurmağım daha çətin oldu. Bəzən deyirəm ki, kredit götürək filan şeyi edək, 3 il sonra inkişaf olacaq, razılaşmır. Amma gün gəlir görürük ki, edilməli idi. İnvestor yad olsaydı, razılaşıb onu götürəcəkdim.

- Restoran sahəsinə yenidən qayıtmısınız?

- Bəli, bir az bahalı dönər şəbəkəsi “Həzz”i yaradırıq. Birinci açılıb, 3 aydır fəaliyyət göstərir, kifayət qədər uğurludur. İkincini yaradırıq. İndiki restoranımda ovaxtkı səhvlərimin 80 faizini etmədim və uğurlu gedir.

- Bahalı deyərkən, dönər neçəyədir?

- Qiymətlər 7 manatdan başlayır. Hər zaman çalışıram, əməkdaşlara da öyrədirəm ki, nə isə iş görürüksə, az qazanaq, amma müştəri keyfiyyət görsün. Yəqin ki bazarda ən bahalı əti biz alırıq. Soruşa bilərsiniz ki, 2 manata dönəri necə satırlar? Bu işə girəndən sonra başa düşürsən ki, o əti ət formasına salana qədər ona nələr qatılır. 90 kvadratlıq yerdə 15 əməkdaş çalışır. Xidmətin keyfiyyəti də çox önəmlidir. Reklam cəhətdən kifayət qədər uğurludur. Yer dolu olur, gəlib qayıdan çox olur.

- Birinci restorandakı hansı səhvi etmirsiniz?

- İdarəetməyə qoyduğumuz şəxslərə menecer kimi yanaşırıq, payçı kimi yox. Birinci biznesdə menecerlərə pay vermişdim, səhv idi. İkincisi, ətin qramına qədər hər şeyi nəzarətdə saxlayırıq. Birinci işdə o deyildi, rahat idi. Əməkdaş seçiminə, onlarla rəftara diqqət edirik. O vaxt əməkdaşlarla rəftardan xəbərsiz idik, sonradan bildik. İcarədarla işləməyimizdə problemlərimiz var idi, indi dostcasına işləyirik.


- Restoran və poçt sektoru, hansı daha gəlirlidir?

- Yemək biznesində daha çox qazana bilərsən. Çünki poçt sahəsində əziyyət çoxdur, üstəlik, əsas rəqibin dövlət müəssisəsi olduğu üçün qiymətdə də çox rəqabət apara bilmirsən. Restoran sahəsində kreativsənsə, keyfiyyətlisənsə, investisiyanı daha tez götürə bilərsən.

- Poçt sektorunun gələcəyi ilə bağlı pozitiv fikirdəsiniz. Bəs paraleldə restoran sektorunda başlama səbəbiniz nə oldu?

- Gələcəyimi fərqli biznesə yatırım edən sahibkar kimi görürəm. Hesab edirəm ki, sahibkar qazandığı pulu diversifikasiya etməlidir. Pandemiya dövründə anladıq ki, sırf bir istiqamətdə biznesi olanların çoxu əziyyət çəkdi. Fərqli sahələrə yatırım düşünməyim o demək deyil ki, poçt sahəsinin gələcəyini görmürəm. Rəqəmlərlə danışaq, “Azərpoçt” son 2 ildə 4-5 milyon xeyirlə çıxıb. Pandemiyadan sonra səhv etmirəmsə, 9 milyon borcla bitirmişdi. Məktub çoxalmayıb, bağlamalardır, xaricdən gətirilmədir. Bizim rəqəmlər də 3-4 dəfə artıb. Ona görə poçt sahəsinə ümidlərim var. Bizim şirkət bu il 50 məntəqə açacaq. Bununla məntəqə sayımız 71 olacaq. Digər şirkətlərdə də o inkişaf gözlənilir. Sadəcə dəyişikliklər gedəcək və ona da hazırıq.

- Nələr dəyişəcək?

- Məktub biznesi ölmək üzrədir və öləcək. Hansı şirkətlər bizneslərini transformasiya etməyib, köhnə üsulla məktub daşımaqla məşğuldur, artıq gecikib. Biz onu 2 il bundan qabaq hiss etdik və İT tərəfimizə kifayət qədər yatırım etdik. Bağlamalar artır, e-kommersiya inkişaf edir. Gələn müştəri hamı deyir ki, sizdə sistem var? Bağlamanın harda olduğunu görək filan. Azərbaycan bazarında yeganə şirkətik ki, biz onu vaxtikən hazır etmişik. Ola bilər əlavə bir şirkət olsun, dəqiq bilmirəm. Biz o yatırımın nəticəsini bu gün görürük.

E-kommersiyanın genişlənməsi ilə poçt da inkişaf edəcək. Hətta ağıllı karqo sahibləri poçt tərəfini poçt şirkətlərinə verəcəklər. Çünki bu, onlara daha sərfəli olacaq. Artıq o tendensiyanı görürəm. Amma sırf poçt sahəsində 4-5 yenilikləri tətbiq edən şirkət qalacaq.



- 10 ildən çoxdur sahibkarsınız. Zamanla nə dəyişib?

- Dövlətlə münasibətdə dəyişikliklər var. 10 qabaq vergi orqanları ilə ünsiyyətim tam fərqlidir, indi daha yaxşıdır. Vaxtında vergilərimi ödəyirəm, məni heç kim axtarmır, görüşə çağırmır. Gömrüklə çox işləyirik, bu sahədə idarəçilər sahibkarlara qulaq asmağa başlayıb. Başqa sahədəki bizneslər narahatlıq yaşayanlar məni qınaya bilər, amma mən öz sektorumuzu deyirəm. Mən sahibkar olaraq qanunla işləməyin tərəfdarıyam. O gün tikinti materialları alırdım, ödənişi soruşanda, 4000 manat dedi. Kartla ödəyəcəyimi deyəndə, dedi ki, 4400 olacaq. Dedim niyə? Dedi xərclərimiz var filan. Dedim 400 manat əlavə verdim, onu dövlətə ödə. Mən təmiz işləyirəmsə, sən niyə işləməyəsən?

Atandan milyonlar qalmayıbsa, arxanda hegemon holdinqlər dayanmayıbsa, sahibkarlıq çox çətindir. Dəhşət dərəcədə böyük yükün altına girirsən. Pandemiyada saçlarım ağardı. İşçilərin varsa, məsuliyyətin var. Ümumilikdə, riski sevən insanam. Elə olub ki, pay satmışıq, o pula həyatımı yaxşılaşdıra bilərəm, amma ona şirkətdə yeni pay almışam.
Bir də bu gün biznesi inkişaf etdirmək istəyirsənsə, kreditsiz çətindir. Rəqabət elədir ki, 6 ay ərzində ağıllı investisiya ilə başlayan şirkət illərin şirkətini geridə qoya bilir. Ona görə cüzi-cüzi irəliləmək məsələsi geridə qalıb.

- Deyəsən, əminiz sizə kreditə icazə verməməyindən dad edirsiz...

- (Gülür) Bu 10 il ərzində 50 min manat götürmüşük, o da pandemiyada olub. Bu işlərdə sərtdir, digər bizneslərimdə götürürəm, bağlayıram.

- 40 yaşla bağlı xüsusi məqsədləriniz var?

- Təəssüf ki, çox böyük hədəflərim var (Gülür). Yaxınlarım deyir ki, sən özünü çox yükləyirsən, sonra böyük stresslər, yuxusuzluq yaşayırsan. Təbiətim belədir. Son 3 ildir ki, ilin əvvəli özüm üçün planlar qururam və onları yazıram. O məqsədləri ilin sonunda yoxlayıram ki, nə etdim? 10-nu yazıram, 6-7-sini edirəm. Həm şəxsi, həm də iş baxımdan məqsədlərim var. Övladım elə yaşa gəlib çıxır ki, təhsilini xaricdə davam etdirməlidir. O, kifayət qədər yatırım tələb edən istiqamətdir. Onu fikirləşirəm. İkincisi, artıq qocalığımı fikirləşirəm. Hər zaman bu stress altında yaşamaq istəmirəm. 50-55 yaşımda özümü bağda oturub nəvələrimlə oynayan görmək istəyirəm, ona görə də bir stabillik haqqında fikirləşirəm. Bakı ilə yanaşı, xaricdə bizneslə bağlı da hədəflərimiz var. Bir məqsədim var ki, “Azeri Express” Azərbaycanın ən böyük poçt şirkəti olmalıdır. İndi özəl böyük şirkətidir, məqsədim “Azərpoçt”u da keçməkdir. Düzdür, “Azərpoçt” da yerində dayanmır, hazırkı rəhbərlik kifayət qədər uğurlu siyasət aparırır. Son 3 ildə gəlir cəhətdən çox irəli getdilər. Ortaqlarım vaxtında mənə qulaq assaydılar (gülür), kredit götürüb işi genişləndirərdim, artıq bazarın 50 faizini öz üzərimə götürə bilərdim.


- İdman sevginiz davam edir, bu sektordan uzaqlaşmırsınız.

- “Dailysport” vaxtından idmanın içindəyəm, əlaqələrim zamanla genişlənib. Futbol İnkişaf Fondunun Himayəçilər şurasının üzvü olaraq töhfə verməyə çalışıram. Bəzən deyirlər ki, Azərbaycanda futbol var, inkişaf ola? Bizdə futbolun inkişafı yığmanın uğurları ilə qiymətləndirilir. Amma futbol inkişaf fondunun əsas məqsədi regiondakı futbol klublarına dayanıqlı maliyyə mənbəyini tapmaqdır. Bu cəhətdən fondumuz uğurludur. Son fəaliyyətlərimizdən deyim ki, Zaqatala, İmişli, Mingəçevir, Turan Tovuz klublarına sponsor tapmışıq.


- “Xeyirxahlıq edən bir şirkətin rəhbəri olmağı arzulamışam” - deyə yazmışdınız. Bir neçə dəfə adınızı bu tip layihələrdə görmüşəm. Niyə dəstək olmağa çalışırsınız?

- Dünya təcrübəsində bir yanaşma var. Deyək ki, basketbolçu Hyustonda oynayır, amma başqa şəhərdəndir. Hyustonda məktəb tikir, yaxud başqa nələrsə edir. Yəni qazandığımız yerə bir mənəvi borcumuz var. Mən xeyirxahlıqla məşğul olduğumu desəm, böyük çıxar, amma əlimdən gələni etməyə çalışıram. Qat-qat çox etmək istəyərdim.

Ümumiyyətlə, ölkədə baş verən proseslərdə həm sahibkar, həm də fərd olaraq iştirak etməliyik. Məsələn, pandemiya vaxtı dostlarla “Dəstək qutusu” layihəsini təşkil etdik, yığışıb pul toplayıb bağlamalar yığdıq və 1000 ailəyə o dəstəyi verdik. Müharibə vaxtı “True Story” layihəsinə start verdik, 44 gün ərzində, 20 dildə Azərbaycan həqiqətlərini dünyaya təqdim etməyə çalışdıq. Elə paylaşımlarımız var idi ki, milyonlarla baxış olurdu.
Şirkət olaraq isə istəyirəm ki, ən yaxşı iş yerlərindən biri olaq. Ötən illərdə “Kapital Bank” o adı almışdı. Məqsədlərimdən biri odur ki, insanlar burada işləməyi xoşlasın. Mühiti elə quraq ki, onlar da xeyirxah olsunlar, qazanclarından xeyriyyəyə ayırsınlar.

- Karyeranızda gəldiyiniz yeri Azər Qəribin oğlu olmağı ilə əlaqələndirənlər də olur.

- 17 yaşımdan atamdan 1 manat da pul almıram. Ola bilər ev alanda, təmir edəndə götürmüşəm, amma sonra qaytarmışam. Haqqımda kim nə yazır, yazsın. Nə dəyişəcək? Onu mən bilirəm, mənə kifayətdir. Mən məktəb vaxtı kuryer işləmişəm, gələn il mən də oğlumu hansısa işə yönəldəcəm. Kuryer, ofisiant və s. hansısa işdə çalışsın. İnsan gərək işləməyə öyrənsin, bizə heç vaxt müftə pul düşməyib (gülür). Həm də bilirsiz, valideyinləri tərəfindən imkan yaradılan o qədər uğursuz adam tanıyıram. Ona görə onlar hamısı boş söhbətlərdir.

Valyuta.az
Aygün Asimqızı
Fotolar: Rəşad Mehdiyev